มาตรฐานรหัสปัญหาสังคม
     ทำไม “ปัญหาสังคม” ต้องมีมาตรฐานของข้อมูล ??? ประชาชนจะได้ประโยชน์อะไรจากการมีมาตรฐานข้อมูล ถ้าอย่างนั้นทุกคนลองนึกถึงคำว่า “ยากจน” ตามความหมายของสำนักงานราชบัณฑิตยสภา ยากจน หมายถึง(1) สภาพที่ประชาชนมีความเป็นอยู่ที่ต่ำกว่ามาตรฐาน กล่าวคือ ไม่มีรายได้เพียงพอที่จะใช้จ่ายในการซื้อสิ่งจำเป้นขั้นพื้นฐานในการครองชีพ เช่น อาหาร เครื่องนุ่งห่ม ที่อยู่อาศัย แต่เมื่อเรามาดูสวัสดิการที่รัฐจัดสรรให้ประชาชน พบว่าบางสวัสดิการให้สิทธิ์กับผู้มีรายได้น้อยกว่า 100,000 บาทต่อปี หรือรายได้ครอบครัวเฉลี่ยต่อคนไม่เกิน 100,000 บาทต่อคนต่อปี เช่น โครงการบัตรสวัสดิการแห่งรัฐ โครงการเงินอุดหนุนเพื่อการเลี้ยงดูเด็กแรกเกิด และ โครงการเงินสงเคราะห์ผู้มีรายได้น้อย แต่บางโครงการกำหนดให้สมาชิกในกำหนดรายได้ครอบครัวเฉลี่ยต่อคนไม่เกิน 3,000 บาทต่อคนต่อเดือน หรือ 36,000 บาทต่อคนต่อปี เช่น เงินอุดหนุนนักเรียนยากจนพิเศษแบบมีเงื่อนไข (ทุนเสมอภาค) ของกองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา หรือ คำว่า “ทารุณกรรม” หรือ “ล่วงละเมิด” ที่งผู้ปฏิบัติงานแต่ละหน่วยงานอาจจะนิยามความหมายแตกต่างกัน และใช้หลักการวินิจฉัยให้ความช่วยเหลือที่แตกต่างกัน ซึ่งการช่วยเหลือผู้ประสบปัญหาสังคมเหล่านี้ต้องใช้ความร่วมมือจากนักวิชาชีพที่หลากหลาย เช่น หมอ พยาบาล นักสังคมสงเคราะห์ นักจิตวิทยา อัยการ หรือครู(กรณีปัญหาเด็กในโรงเรียน) การพัฒนามาตรฐานรหัสข้อมูลปัญหาสังคมจะช่วยให้การส่งต่อข้อมูลระหว่างหน่วยงานก็จะสามารถทำได้อย่างราบรื่น มีประสิทธิภาพมากขึ้น และคาดว่าจะส่งผลทำให้ผู้ประสบปัญหาสังคมได้รับการสวัสดิการ การช่วยเหลือที่เหมาะสมและรวดเร็วขึ้นด้วยเช่นเดียวกัน

วิวัฒนาการมาตรฐานข้อมูลปัญหาสังคมในประเทศไทย
     กระทรวงพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ หน่วยงานหลักที่ดูแลกลุ่มเปราะบางของคนไทย ได้เริ่มพัฒนามาตรฐานข้อมูลต่าง ๆ เช่น ข้อมูลสภาพปัญหา ข้อมูลความต้องการสวัสดิการ ข้อมูลการให้ความช่วยเหลือผู้ประสบปัญหาสังคมฯ (เงินอุดหนุน) รายบริการ(2) เพื่อใช้ส่งต่อข้อมูลภายในหน่วยงาน เช่นเดียวกับกระทรวงศึกษาธิการ แบ่งเด็กด้อยโอกาสทางการศึกษาเป็น 10 ประเภท(3) ได้แก่ เด็กถูกบังคับให้ขายแรงงานหรือแรงงานเด็ก เด็กเร่ร่อน เด็กที่อยู่ในธุรกิจทางเพศหรือโสเภณีเด็ก เด็กที่ถูกทอดทิ้ง/กำพร้า เด็กที่ถูกทำร้ายทารุณ เด็กยากจน(มากเป็นพิเศษ) เด็กในชนกลุ่มน้อย เด็กที่มีปัญหาเกี่ยวกับสารเสพติด เด็กที่ได้รับผลกระทบจากโรคเอดส์หรือโรคติดต่อร้ายแรงที่สังคมรังเกียจ และเด็กในสถานพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชน ทางด้านสุขภาพ สภาวิชาชีพสังคมสงเคราะห์จัดทำเครื่องมือการปฏิบัติงานสังคมสงเคราะห์ทางการแพทย์(4)แบ่งกลุ่มเป้าหมายผู้ใช้บริการเป็น 15 กลุ่มเป้าหมาย เช่น ผู้ป่วยที่ถูกกระทำรุนแรง (OSCC) ผู้ป่วยติดสารเสพติด ผู้ป่วยพิการ หรือผู้ที่ได้รับบาดเจ็บสาหัสทางร่างกาย หรือตายจากการกระทำโดยประมาทของผู้อื่น เป็นต้น และจัดประเภทปัญหาสังคมเป็น 17 ประเภท เช่น ปัญหาทางการเงิน ปัญหาทางการศึกษา หรือปัญหาทางกฎหมาย เป็นต้น
     ชุดข้อมูลปัญหาสังคมต่าง ๆ เหล่านี้ ได้ถูกนำมาพัฒนาเพิ่มเติมร่วมกับข้อมูลของ International Classification of Primary Care (ICPC)(5) ซึ่งพัฒนาโดย World Organization of Family Doctors (WONCA) ในโครงการวิจัยเรื่อง โครงการพัฒนาระบบสร้างเสริมโอกาสให้เด็กมีความเสมอภาคทางการศึกษาและสังคม (ระยะที่ 1)(6) นำมาพัฒนาปรับปรุงจากประชุมร่วมกับผู้ทรงคุณวุฒิด้านสังคมสงเคราะห์ของประเทศไทย การลงพื้นที่ทดลองเพื่อให้ผู้ปฏิบัติงานที่ทำงานเกี่ยวข้องกับผู้ประสบปัญหาสังคมในประเทศไทย ได้ทดลองลงรหัสปัญหาสังคม เช่น จังหวัดชุมพร จังหวัดกรุงเทพฯและปริมณฑล จังหวัดพิษณุโลก จังหวัดเชียงใหม่ เป็นต้น



     จากการพัฒนาอย่างต่อเนื่องของมาตรฐานรหัสข้อมูลปัญหาสังคมในประเทศไทย คู่มือรหัสปัญหาสังคม version 0.4 นี้จึงมีความครอบคลุมรายการปัญหาสังคมของประเทศไทย ประกอบด้วย 40 หมวดรายการหลัก 278 รายการปัญหาย่อย



อ้างอิง
1. สำนักงานราชบัณฑิตยสภา [อินเทอร์เน็ต]. กรุงเทพ: สำนักงาน; 2552 [เข้าถึงเมื่อ 15 กุมภาพันธ์ 2568]. เข้าถึงได้จาก http://legacy.orst.go.th/?page_id=147.
2. กระทรวงพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนาย์ [อินเทอร์เน็ต]. กรุงเทพ: สำนักงาน; ไม่ระบุ [เข้าถึงเมื่อ 7 มกราคม 2568]. เข้าถึงได้จาก https://datastandard.m-society.go.th/.
3. จากสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาสุโขทัย ที่ ศธ 04344/ว 4672 ลงวันที่ 8 ธันวาคม 2566 เรื่อง การรับนักเรียนสำหรับโรงเรียนศึกษาสงเคราะห์ ปีการศึกษา 2567, โดยกลุ่มส่งเสริมการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาสุโขทัย, 2566. สุโขทัย: สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาสุโขทัย.
4. สภาวิชาชีพสังคมสงเคราะห์. เครื่องมือการปฏิบัติงานสังคมสงเคราะห์ทางการแพทย์. ครั้งที่ 1. สภาวิชาชีพสังคมสงเคราะห์: กรุงเทพฯ; 2556.
5. Napel KvBaHT. ICPC-3 International Classification of Primary Care User Manual and Classification. 3, editor. 6000 Broken Sound Parkway NW, Suite 300, Boca Raton, FL 33487-2742: CRC Press; 2022.
6. มูลนิธิศูนย์วิจัยและติดตามความเป็นธรรมทางสุขภาพ. รายงานฉบับสมบูรณ์ โครงการพัฒนาระบบสร้างเสริมโอกาสให้เด็กมีความเสมอภาคทางการศึกษาและสังคม (ระยะที่ 1) กรุงเทพฯ: กองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา (กสศ.); 2566. 68 p.